Παντελής Ζερβός...

Πρόλογος

Πολλοί θυμούνται τον Παντελή Ζερβό, ως εκδικητικό θείο του Ντίνου Ηλιόπουλου στη ταινία ''Μακρυκωσταίοι & Κοντογιώργηδες'', ως καπάτσο και ετοιμόλογο παπά στην ''Μανταλένα'', ως γραφικό βουλευτή, στο ''Ζητείται ψεύτης'', σαν το χωριάτη ξάδερφο στο ''Η κυρά μας η μαμή'' και σαν αυστηρό και παλαιών αρχών πατέρα της Λάσκαρη και του Ηλιόπουλου, στη ταινία ''Ο Ατσίδας'' του Γιάννη Δαλιανίδη. Ήταν ένας τρυφερός και κλασσικός τύπος Έλληνα, ένας ηθοποιός που άνετα περνούσε από την κωμωδία στο δράμα.

Τα πρώτα χρόνια...

Γεννήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου του 1908, στην Περαχώρα Λουτρακίου. Τον τόπο που γεννήθηκε τον αγάπησε πολύ, δέθηκε μαζί του καθώς και με τους ανθρώπους του μέχρι και το τέλος της ζωής του. Σε ηλικία τεσσάρων ετών, χάνει την μητέρα του και ύστερα από τέσσερα χρόνια και τον πατέρα του. Οι συγγενείς του, τον έστειλαν στο ''Τζάνειο Ορφανοτροφείο''. Έμεινε εκεί για μικρό διάστημα. Όταν ήταν ακόμα παιδάκι, έπιασε δουλειά στον κινηματογράφο. Το πρωί εργαζόταν σε καφενείο του Πειραιά και το βράδυ πουλούσε πορτοκαλάδες και λεμονάδες. Όταν τέλειωσε το σχολείο, πήγε στο Βασιλικό Ναυτικό και έγινε αρχινοσοκόμος. Τραγουδούσε καλά και όταν έμαθε πως στη Λυρική σκηνή αναζητούσαν νέα ταλέντα μέσω ενός διαγωνισμού, έλαβε μέρος και τα κατάφερε.

Μια βαθιά αγάπη, το θέατρο.

Ο Ζερβός, ξεκίνησε το θέατρο παράξενα. Ο Κάρολος Κουν, μόλις είχε δημιουργήσει την πρώτη του σχολή και μέσα συζητούσε με τους μαθητές του. Ξαφνικά, άκουσε ένα ηχηρό γέλιο απ'έξω. Βγήκε και είδε ένα ναύτη, τον Ζερβό. Τον ρώτησε, ''Θέλεις να παίξεις στο θέατρο;''. Και ο Ζερβός απάντησε ''Βεβαίως''. Έτσι, εγκατέλειψε τη λυρική σκηνή και έγινε ηθοποιός της πρόζας. Πρωτοβγήκε στο Λαικό θέατρο, το 1935 παίζοντας ρόλους κλασικούς αλλά και του σύγχρονου ρεπερτορίου. Στην Κατοχή, δεινοπάθησε, όπως και οι άλλοι συναδελφοί του. Από σπόντα χώθηκε μαζί με τον Λυκούργο Καλλέργη, τον Αδάμάντιο Λέμο και τον Κάρολο Κουν που ανέλαβε χρέη σκηνοθέτη, στο θίασο της μεγάλης πρωταγωνίστριας, Κατερίνας. Τα τρόφιμα ήταν λιγοστά και το να είναι κανείς θεατρίνος εκείνη την εποχή, δεν ήταν ό,τι καλύτερο. Τα θέατρα ωστόσο συνέχιζαν την λειτουργία τους, με πρόβες τα πρωινά και παραστάσεις τα απογεύματα, με μετρημένους θεατές και αδειανά στομάχια. Ξεγελούσαν την κακομοιριά και την πείνα, με φανταστικές ιστορίες των παλιών καιρών.Λίγο μετά το 1950, βρέθηκε στο θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη, όταν εκεί πρωταγωνιστούσαν ο Ντίνος Ηλιόπουλος και η Άννα Συνοδινού. Συνεργάστηκε επίσης και με το Κρατικό Θέατρο Θεσσαλονίκης, με την ελληνική σκηνή του Δημήτρη Ροντήρη. Όμως, κυρίως συνεργάστηκε με το Εθνικό Θέατρο, του οποίου ήταν βασικό στέλεχος από το 1954 μέχρι και το τέλος της ζωής του.Έμεινε στο χώρο 50 χρόνια. Γεγονός πως είχε παίξει όλα τα έργα του Αριστοφάνη. Σημαντικότερες θεατρικές του παρουσιάσεις, ήταν στα έργα ''Μάκβεθ'', ''Άλκηστις'',''Αντιγόνη'',''Θεσμοφοριάζουσαι'', ''Πλούτος'', κ.λ.π. Ήταν μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (Σ.Ε.Η) και για τη θεατρική του προσφορά, τιμήθηκε με το Χρυσό Σταυρό, του τάγματος του Γεωργίου Α', από το βασιλιά Παύλο.

Ο κινηματογράφος που τον καθιέρωσε...

Στον κινηματογράφο, εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1943 με τη ''Φωνή της Καρδιάς'' του Δημήτρη Ιωαννόπουλου. Πρόκειται για την πρώτη ταινία, της Finos Film και η καινοτομία για εκείνη την εποχή, ήταν πως μια ελληνική ταινία, για πρώτη φορά, είχε ήχο και εικόνα παράλληλα. Κάποιες από τις ταινίες που ακολούθησαν και ξεχώρισαν, ήταν ο ''Τζο ο τρομερός'' με πρωταγωνιστή τον Ντίνο Ηλιόπουλο, καθώς και ο ''Αγαπητικός της Βοσκοπούλας''. Και τα δύο εν έτει 1955. Η μεγάλη επιτυχία του βέβαια, ήρθε το 1960 με τη ''Μανταλένα''. Η ταινία, στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, απέσπασε τρία βραβεία. Σεναρίου, Α'γυναικείου ρόλου(Αλίκη Βουγιουκλάκη) και Β'ανδρικού ρόλου(Βέβαια, Παντελής Ζερβός).
Στη συνέχεια ξεχώρισαν οι συμμετοχές του, στις ταινίες ''Ο κατήφορος''(1961),στο ρόλο του αυταρχικού πατέρα,στη ''Λόλα''(1964),στη ''Δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά''(1969),στη ''Η Μαρία της Σιωπής''(1973).


(Φωτογραφίες από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης)

Ο άνθρωπος,Παντελής Ζερβός

Είχε τρεις κόρες, η μία εκ αυτών πέθανε στο σεισμό της Σαντορίνης, το 1956, σε ηλικία οκτώ ετών.Αργότερα αποκαλύφθηκε όμως πως είχε θαφτεί ζωντανή. Αυτό, ο Παντελής Ζερβός το κράτησε μυστικό, μέχρι και από τη γυναίκα του, ως το τέλος της ζωής του.Οι επιθυμίες των νέων ανθρώπων ήταν για αυτόν ιερές. Η γενναιοδωρία του, ήταν χαρακτηριστικό του. Η εγγονή του, Μαρία, θυμάται ένα περιστατικό. Πριν φύγει για το θέατρο, ο Ζερβός φίλησε την εγγονή του και τη ρώτησε τι θα ήθελε να της φέρει το βράδυ που θα γυρνούσε. Το κοριτσάκι ζήτησε, ένα παγωτό φυστίκι, φράουλα και σοκολάτα. Είχε πρόβα, γύρισμα παράσταση και γύρισε μία ώρα το βράδυ. Η εγγονή του βέβαια κοιμόταν. Την ξύπνησε όμως και της έδωσε το παγωτό, όπως της το είχε ζητήσει. Η εγγονή του ακόμα απορεί πως το βρήκε τέτοια ώρα και πως το θυμήθηκε με όλα αυτά που είχε στο κεφάλι του. Οι γυναίκες επίσης του άρεσαν πολύ και το ψάρεμα το αγαπούσε. Ψάρευε κυρίως στο λουτράκι και όταν η ψαριά ήταν καλή, τότε τα πειράγματα έδιναν και έπαιρναν. Ήταν φίλος με τους κατοίκους αυτής της περιοχής. Τους ήξερε όλους με τα μικρά τους ονόματα, καθώς και τα προβλήματα τους. Πίστευε βαθιά στο Θεό, χωρίς ωστόσο να είναι θρησκόληπτος. Ήταν αρκετά συντηριτικός στις πεποιθήσεις του, φιλοβασιλικός, αντίθετος στην ''Ε.Α.Μ'' και αργότερα Καραμανλικός. Το 1981, αγόρασε ένα ρετιρέ στο Λουτράκι, γιατί ήθελε να βλέπει τη θάλασσα. Μεσολάβησαν όμως οι σεισμοί και δεν πρόλαβε να το δει ολοκληρωμένο. Οι σεισμοί τον συγκλόνισαν, γιατί έπεσε η εκκλησία που ιερουργούσε ο πατέρας του, που ήταν παπάς με τις υπέροχες τοιχογραφίες. Έτσι οδηγήθηκε στην καρδιοπάθεια. Έφυγε τον Γενάρη του 1982. Δεν πρόλαβε να δει τη θάλασσα από το ρετιρέ , στον τόπο που αγάπησε.
(Σε κλασσική σκηνή από τη ''Μανταλένα'')

Aliki, my love.

(Η Αλίκη Βουγιουκλάκη στο μακιγιάζ κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων)

Σήμερα, θα αναφερθώ σε μια ταινία με τεράστιο προυπολογισμό και επίσης τεράστια εμπορική επιτυχία. Την περιβόητη ''Αliki,my love'' Το 1962, η Βουγιουκλάκη έχοντας ήδη στο ενεργητικό της τεράστιες κινηματογραφικές επιτυχίες (''Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο'', ''Μανταλένα'', ''Αλίκη στο Ναυτικό'') πείθει τον Φιλοποίμην Φίνο να κάνει πραγματικότητα το όνειρο της για διεθνή καριέρα με τη συγκεκριμένη ταινία, την οποία θα προωθούσαν στο εξωτερικό. Ο Φίνος, που της είχε αδυναμία της έδωσε το λόγο του. Άλλωστε, ήταν η Αλίκη που είχε σώσει το 1958 τη Finos Film, από βέβαιη χρεωκοπία με την ''Αστέρω''. Ο προυπολογισμός της ταινίας, ήταν τέτοιου μεγέθους, που ήταν δυνατόν, να γυριστούν 9 ταινίες με τα χρήματα αυτά.
(Mε τον συμπρωταγωνιστή της Jess Conrad)
Το σενάριο το είχε γράψει κάποιος με το περίεργο όνομα George Sen George και επρόκειτο να το σκηνοθετήσει ένας ηλικιωμένος επίσης Αμερικάνος, ο Rundolf Mate. Η υπόθεση διαπραγματευόταν τον έρωτα μιας νησιωτοπούλας για ένα ξένο. Η Αλίκη ήταν και πάλι η νησιωτοπούλα με το μαύρο μαντήλι, μια κλασσική συνταγή από τη ''Μανταλένα''. Και πράγματι, το σενάριο ως επί το πλείστον ήταν μια άσχημη αντιγραφή της ''Μανταλένας''. Ήταν ανόητο σενάριο, είναι η αλήθεια. Και εντελώς άσχετο με την ελληνική νοοτροπία. Ο Μάρκος Ζέρβας που ήταν το Α και το Ω της Finos Film, προσπάθησε στην αρχή να μεταπείσει το Φίνο, μα εκείνος ούτε να το ακούσει. Οι ξένοι βασικοί ήθοποιοί, ήταν ο Jess Conrad (ένας ξενέρωτος συμπρωταγωνιστής για τη Βουγιουκλάκη, όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς), ο Paris Alexander, ο Wilfrid Hyde White και η Katherine Kath καθώς και εκατοντάδες Έλληνες βοηθητικοί ηθοποιοί. H υπόθεση εκτυλισσόταν στην Ίο. Ο Κώστας Παπαχρήστος, ηθοποιός που εμφανιζόταν συνήθως σε ρόλους αστυνομικού, ασχολήθηκε με τη διανομή ρόλων στους Έλληνες ηθοποιούς ενώ ο Μάρκος Ζέρβας πήγε πριν από όλους στην Ίο, για να δει τους χώρους, να συννενοηθεί για κατοικίες και εστιατόρια, για να δει που θα στηθούν τα σκηνικά, να συναντηθεί με τον πρόεδρο του νησιού, με τον αστυνόμο, με τον παπά. Όλοι καταχάρηκαν, που το νησί τους θα αποκτούσε δημοσιότητα, όλοι εκτός από τον παπά, που ναι μεν θα τους επέτρεπε να κάνουν το γύρισμα που χρειαζόταν στην εκκλησία, αλλά μόνο αν δώριζαν μια καμπάνα.

Φθάνοντας στο νησί, οι νησιώτες τους υποδέχτηκαν σε γενικό κλίμα ενθουσιασμού. Μαζί και ο πρόεδρος, ο δάσκαλος, ο αστυνόμος και ο παπάς. Όλοι βέβαια ήταν εκεί για την Αλίκη. Όταν αποχώρησε με την αμπιγιέζ της και τη γυναίκα που θα τις φιλοξενούσε στο σπίτι της, το πλήθος διαλύθηκε και οι υπόλοιποι ηθοποιοί, καθώς και τεχνικοί κάθισαν στο εστιατόριο για φαγητό. Τα προβλήματα άρχισαν απο νωρίς. Οι αχθοφόροι, οι οποίοι θα ξεφόρτωναν τα πράγματα, κάθονται και συζητούν μπροστά στο ferry boat. Ο Μάρκος Ζέρβας τους ρωτάει γιατί δεν ξεφορτώνουν. Από κοντά, επεμβαίνει και η Αλίκη. Ζητούν τα διπλά λεφτά. Ο Ζέρβας διαφωνεί καθώς η συμφωνία ήδη είχε γίνει. Αυτοί απαντούν, πως δεν μπορούν να ξεφορτώσουν τέτοια κιβώτια, περίμεναν πως θα ξεφόρτωναν βαλίτσες. Η Αλίκη επεμβαίνει. ''Για κινηματογραφική ταινία μιλάγαμε, δεν είπαμε ότι θα ερχόμαστε για τουρισμό'', τους λέει. Ένας αχθοφόρος της απαντά, ''Μαντάμ, μας περνάς για μαλάκες; Εσείς θα κάνετε την πλάκα σας και εμείς θα γαμηθούμε στην κουβάλα, ένα ferry-boat τόνους.'' Του λέει, ''Πρόσεχε πως μιλάς. Εγώ σου μιλάω μια χαρά.'' Της λέει, ''Ναι, αλλά εγώ είμαι χαμάλης. Θα μιλάω όπως γουστάρω''. Τότε, ο Μάρκος Ζέρβας τον έσπρωξε στη θάλασσα λέγοντας του ''Ένα μπάνιο θα σε μάθει να μιλάς.'' Τελικά, επενέβη ο αστυνόμος και τα κιβώτια ξεφορτώθηκαν με τα λεφτά που είχαν αρχικά συμφωνηθεί.

Οι βοηθοί σκηνοθέτοι όρισαν το πρώτο γύρισμα για τις πέντε το πρωί. Ο Ζέρβας ενημερώνει τον εστιάτορα από την προηγούμενη μέρα να έχει έτοιμο πρωινό για όλους στις 5 το πρωί. Ο εστιάτορας σοκάρεται.
''Ποιες πέντε;''
''Το πρωί''.
''Υπάρχει και τέτοια ώρα;''
''Και τέτοιες ώρες υπάρχουν και όλοκληρα εικοσιτετράωρα για σένα, γιατί έχουμε και νυχτερινά γυρίσματα. Τη νύχτα δουλεύουμε, τη μέρα κοιμόμαστε, ξυπνάμε, τρώμε, ξανακοιμόμαστε, ξανατρώμε τη νύχτα, δουλεύοντας πίνουμε καφέδες, για να μένει το μάτι ανοιχτό.''
''Και πρωινό στις πέντε. Άκου στις πέντε. Και τι θέλετε;''
''Ξέρω γω; Καφέ , γάλα, βούτυρα, μαρμελάδες, αβγά, ψωμί, φρυγανιές, τέτοια.''
''Για όλους;''
''Ναι.''
''Και θα είναι και η γκόμενα;''
''Και αυτή. Και καλά θα κάνεις να έχεις σ'αυτή και στους άλλους ηθοποιούς χωριστό τραπέζι έτοιμο.''
Τελικά, τον έπεισε με το γνωστό επιχείρημα, πως το νησί τους θα αποκτήσει φήμη και τουρισμό, όπως έγινε με την Αντίπαρο, τη Ρόδο, την Κέρκυρα κ.λ.π.


Την άλλη μέρα, στις 7.25 ο Ματέ, κάνει πρόβες με τους ηθοποιούς ζητώντας απόλυτη ησυχία. Το γύρισμα καθυστερεί να αρχίσει. Η Βουγιουκλάκη, κάνει νόημα στον Φουκς -που τότε ήταν ζευγάρι- και τον ρωτάει τι γίνεται. Εκείνος ανασηκώνει τους ώμους. Στη συνέχεια ο Φουκς ρωτάει τον Ζέρβα τι γίνεται. Εκείνος απαντά, πως δεν καταλαβαίνει τίποτα. 8.30, ο σκηνοθέτης σφυρίζει με τη σφυρίχτρα που κρέμεται από τον λαιμό του και φωνάζει ''Πάμε!''. Χωρίς να έχει οριστεί η θέση της μηχανής, πότε θα φωτίζονται τα πρόσωπα των ηθοποιών, πότε τεντώνεται το τούλι από πάνω τους, για το μαλάκωμα του ήλιου; Ο Φουκς που ξέρει τη γλώσσα, τον ρωτάει. Ο Σμυρναίος, τεχνικός, γελάει, ενώ κάποιος ηλεκτρολόγος κάνει χειρονομία με τη χούφτα του. ''Μαλακίες''. Κάποια φορά , αρχίζει το γύρισμα και στη τρίτη σκηνή σταματά απότομα. Ο Φουκς, ρωτάει τι έγινε. Ο Ματέ λέει κατηγορηματικά, ''Δεν μου αρέσει το χρώμα του σπιτιού στο φόντο. Να αλλάξει και να γίνει ώχρα.'' Ο Ζέρβας ενημερώνεται και ζητά να αλλάξει γωνία λήψης γιατί για να γίνει αυτό πρέπει πρώτα να πάρει την άδεια των ιδιοκτητών, χώρια που το βάψιμο θέλει τρεις ώρες τουλάχιστον. Ο Ματέ απαντάει όχι. Η Αλίκη λέει στον Ζέρβα, ''Δεν θέλει να ταλαιπωρήσει λέει τους ηθοποιούς με άλλες πρόβες.'' ''Ποιες πρόβες ρε Αλίκη; Δεν μπορεί να κάνει την ίδια σκηνή από άλλη γωνία μέχρι να πάρω την άδεια; Κι αν αρνηθούν; Δεν θα συνεχιστεί το γύρισμα;'' ''Τώρα τι μου λες; Δεν καταλαβαίνεις πως το κάνει για να δημιουργήσει προβλήματα;''. Το σπίτι τελικά βάφεται στο χρώμα που επιθυμεί ο Ματέ. Την πρώτη ημέρα η Βουγιουκλάκη δεν έκανε ούτε πλάνο. Ο Ματέ στη συνέχεια είπε πως έκανε λάθος και πως θα έπρεπε να επαναφέρουν το σπίτι στο αρχικό του χρώμα. Το επαναφέρουν αδιαμαρτύρητα στο ίδιο χρώμα.

Η επόμενη εβδομάδα κυλά χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Ο Παπαχρήστος κυνηγά όλους τους ηθοποιούς και ιδιαίτερα τα κορίτσια των δεύτερων ρόλων που το βράδυ ερωτοτροπούν με παιδιά του συνεργείου και ψιλοξενυχτάνε. Ενημερώνει τον Ζέρβα και του ζητά ένα μεγάλο φακό για να κάνει εφόδους τις νύχτες στα δωμάτια τους και θα σημειώνει ποιος λείπει από το κρεβάτι του. Και ύστερα, όσοι λείπουν θα τρώνε πρόστιμο. Τελικά, αγοράζονται δύο κλεφτοφάναρα και κάθε βράδυ πιάνει υπηρεσία ο Παπαχρήστος με τον Ζέρβα. Παρατηρείται πως καταναλώνεται ιδιαίτερα το νεγκατίφ. Ο Ματέ λέει πως στην Αμερική το film δεν μετράει καθόλου. Η Αλίκη του λέει, ''Στην Ελλάδα μετράνε δύο πράγματα. Το film και οι χρόνοι του προγράμματος.Μετράνε πάρα πολύ.''Ο Ματέ λέει πως δεν μπορεί να κάνει τέτοια οικονομία. Ο Ζέρβας τους λέει πως πρέπει, υπενθυμίζοντας του πως έχει υπογράψει συμβόλαιο.Ο Ματέ πετάει κάτω το σενάριο και φεύγει εκνευρισμένος.

Δύο μέρες πριν το προγραμματισμένο γύρισμα στην εκκλησία και ο Ζέρβας ενημερώνει τον παπά σχετικώς. Ο παπάς του απαντάει ''Ε και τι μου το λες; Συννενοήσου με τον νεωκόρο.'' Ο Ζέρβας βρίσκει τον Βαγγέλη, τον νεωκόρο. Τον ενημερώνει και του λέει να καθαρίσει την εκκλησία. Ο Βαγγέλης ρωτάει αν συνάντησε τον παπά. Του είπε πως ναι και του φάνηκε περίεργο. Μπήκαν κάποιοι ψύλλοι στα αυτιά του Ζέρβα. Αλλά τώρα..παπάς άνθρωπος; Την επόμενη μέρα, βρίσκουν την εκκλησία κλειδωμένη. Ο Ματέ λέει πως μάλλον θα πήρε ο ύπνος τον νεωκόρο. Ο Ζέρβας πάει σπίτι του, βρίσκει τη γυναίκα του και του λέει πως ο παπάς τον έστειλε από χθες να πάει κάτι χαρτιά στην Αρχιεπισκοπή και πως θα γυρίσει την Τετάρτη. Τα κλειδιά δεν τα είχε σπίτι, θα τα είχε ο παπάς. Οι περισσότεροι συντελεστές πάνε στον παπά. ''Ποια κλειδιά; Γιατί εγώ; Ο νεωκόρος.Α, ο βλάκας. Θα τα πήρε μαζί του.'' Τελικά, κάνουν άλλες σκηνές και η δουλειά προχωράει. Την Τετάρτη επιστρέφει ο νεωκόρος. Όλοι του λένε για την λαχτάρα που τους έκανε. Πως έφυγε έτσι ενώ ήξερε...ο Βαγγέλης τους διακόπτει. ''Εγώ ήξερα. Εσείς δεν ξέρατε με ποιον έχετε να κάνετε. Και στην Αρχιεπισκοπή με έστειλε χωρίς λόγο και τα κλειδιά μου ζήτησε και του τα'δωσα. Τον είδατε; Του είπατε να σας ανοίξει;''
Λέει η Αλίκη, ''Τον είδαμε και μας είπε ''Αυτός ο βλάκας ο νεωκόρος θα τα πήρε μαζί του'' ''. ''Και δεν δουλέψατε.'' ''Όχι''. ''Ε, ούτε θα δουλέψετε.''Ο Ζέρβας επεμβαίνει. ''Και τι θα κάνουμε; Βάλαμε το γύρισμα για την Πέμπτη το πρωί.'' Ο νεωκόρος σκέφτεται. ''Για την Πέμπτη δεν ξέρω αν γίνεται αυτό που έχω στο μυαλό μου, αλλά για την Παρασκευή μπορεί. Δηλαδή, όσο είναι εδώ αποκλείεται να δουλέψετε. Πρέπει να τον διώξουμε από το νησί. Αυτός στη Νάξο έχει μια αδελφή, που την αγαπάει πάρα πολύ και τρέμει μήπως πάθει τίποτα. Ένα τηλεγράφημα από τον παπά της Νάξου, ''Τρέξε αδελφή σου ασθενεί βαρέως'', θα τον κάνει να φύγει κολυμπώντας''. Ο Ζέρβας χωρίς να το πολυσκεφτεί βρίσκει τον Παπαχρήστο και του λέει το σχέδιο. Ο Παπαχρήστος απαντά αμέσως ''Ναι, αμέ. Έφυγα και θα το στείλω υπερεπείγον.'' Παρασκευή πρωί , όλοι στο μακιγιάζ σε κατάσταση εμφράγματος. Θα φύγει ή δεν θα φύγει ο παπάς; Το καράβι μπαίνει στο λιμάνι και τη στιγμή που κατεβαίνει ο Παπαχρήστος, μπαίνει ο παπάς ανήσυχος με το τηλεγράφημα στο χέρι. Το γύρισμα στην εκκλησία τελικά έγινε.

Σάββατο βράδυ και η Αλίκη σηκώνεται από το τραπέζι των ηθοποιών και κάθεται μαζί με τους τεχνικούς. Την κοιτούν, εμβρόντητοι. ''Τι σου είναι αυτοί οι Αμερικάνοι! Εντελώς ανόητοι. Δεν συννενοούμαι μαζί τους. Ειδικά αυτός ο Conrad...και τόσο καιρό μια λέξη στα ελληνικά δεν έμαθαν. Άχρηστοι παιδί μου. Θα προτιμούσα πάντως να έπαιζα με τον Παπαμιχαήλ πάρα με αυτό το παιδαρέλι.'' Ο Ζέρβας χτυπάει τα χέρια του. ''Πώς δεν το σκεφτήκαμε; Λες και είναι κανένας star o Conrad. Ίσα-ίσα που η ''Αλίκη στο Ναυτικό'' στο εξωτερικό, τα είχε πάει μια χαρά. Αλήθεια, με τον Παπαμιχαήλ δεν μιλάτε;'' Του λέει, ''Όχι, είχαμε μαλώσει στην ''Αλίκη στο Ναυτικό.'' Ο Ζέρβας την κοιτάζει παραξενεμένος. ''Μα, πάει ένα χρόνος.'' Δεν απάντησε, σηκώθηκε και πήγε μια βόλτα προς την παραλία, τραγουδώντας τραγούδια από τη ''Μανταλένα''.

Την Κυριακή, στο μέρος που έχουν στηθεί τα σκηνικά ξεσηκώνεται αέρας και τα παρασύρει όλα. Εξαιρετικά άτυχοι, καθώς στο συγκεκριμένο μέρος σηκώνεται άνεμος σπάνια, αλλά άμα πιάσουν βοριάδες κρατούν μια εβδομάδα και παραπάνω. Τα νεύρα του Ζέρβα σπάνε, καθώς βρίσκονται και στα τελευταία γυρίσματα. Βρίζει θεούς και δαίμονες, τον Ματέ με το εκπληκτικό σενάριο που συνέλαβε, τον Φίνο με την τρομερή ιδέα του. Ο Ματέ, όταν πληροφορήθηκε το περιστατικό με την αλλαγή καιρού γέλασε σαρδόνια και έτριψε τα χέρια του. Παίρνουν το σκηνικό σε κομμάτια και με τα χίλια ζόρια το μεταφέρουν στην πλατεία. Είχε βραδιάσει , μα το σκηνικό ήταν έτοιμο. Ο Ματέ μένει στήλη άλατος όταν τα βλέπει. Πλησιάζει τον Ζέρβα. ''Κύριε Ζέρβα σας βγάζω το καπέλο''. Ακούγεται η φωνή της Αλίκης. ''Πρώτη φορά ποντικός έσωσε τη γάτα''.

Λίγο πριν το τέλος της ταινίας, ο Ματέ δήλωνε ενθουσιασμένος πως η Αλίκη είναι το εκφραστικότερο πρόσωπο του κινηματογράφου. Μπροστά στις κάμερες τον ευχαριστούσε, πίσω από τις κάμερες έλεγε ''Μας υποχρέωσε ο γερό-παράξενος''. Η ταινία τέλειωσε, στο εξωτερικό δεν πήγε καθόλου καλά και στην Ελλάδα έκοψε περίπου 300.000 εισητήρια. Λίγα για ταινία της Βουγιουκλάκη και με τέτοιο προυπολογισμό. Η Βουγιουκλάκη δεν έγινε διεθνής star όπως ονειρευόταν, ο Φίνος έχασε γύρω στα επτά εκατομμύρια και οι τεχνικοί έχασαν τον ύπνο τους. Έτσι είναι. Όσο καλοί και αν είναι τεχνικοί, όσο ταλαντούχοι και αν είναι οι ηθοποιοί, αν το σενάριο δεν λέει τίποτα ο κόσμος το διαισθάνεται και δεν ακουμπά τα λεφτά του. Κι εδώ είναι που λέει ο Φίνος, ''Στο τέλος μιλάει το πανί''. Αργότερα, ο Φίνος συμφώνησε με την Αλίκη και η ταινία δεν κυκλοφόρησε ευρέως στην Ελλάδα. Κυκλοφορεί βεβαίως, αλλά από κόπιες από το εξωτερικό. Μάλιστα, πριν λίγο καιρό, όταν έκλειναν 14 χρόνια από το θάνατο της Βουγιουκλάκη, η Σεμίνα Διγενή στο site της, παρουσίασε τη ταινία, βεβαίως προερχόμενη από το εξωτερικό.

Σαπφώ Νοταρά...και η ερημιά της...

(Από τη ''Χαρτοπαίχτρα'')

Πρώτες Πληροφορίες

Θα ξεκινήσω την επίσημη λειτουργία αυτού του blog, με ένα αφιέρωμα στην αξέχαστη ηθοποιό Σαπφώ Νοταρά. Ένα ταλέντο που κατ εμέ αδικήθηκε σε μεγάλο βαθμό. Γεννήθηκε το 1907 στο Ηράκλειο Κρήτης, με πραγματικό επίθετο το ''Χανδάνου''. Ήταν από τις λίγες κοπέλες της εποχής της, που τέλειωσε το πανεπίστημιο. Ασχολήθηκε αρκετά στα νιάτα της και με το χορό. Τότε είχε πιστέψει και σε όλες τις φεμινιστικές ιδέες της εποχής. Και όμως, ήρθε η μέρα που τα άφησε όλα αυτά για το θέατρο. Για μια επίστημονα, μια τέτοια απόφαση ισοδυναμούσε με αυτοκτονία. Δεν δείλιασε ωστόσο. Ήταν ελεύθερη ύπαρξη, δεν θέλησε να συμβιβαστεί στη ρουτίνα της καθημερινής ζωής.

Η Αρχή Του Ονείρου...

Σπούδασε στην Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου (σήμερα αποτελεί, το Εθνικό Θέατρο) και στη δραματική σχολή του Πειραικού συνδέσμου. Από την οδό που βρισκόταν η δεύτερη σχολή της, πήρε και το όνομα με το οποίο έγινε γνωστή.Νοταρά. Η βροντερή φωνή που όλοι θυμόμαστε, ήταν ψεύτικη. Την υιοθέτησε, όταν ακούσε ένα παιδάκι να της λέει ''Σταμάτα, σε πυροβολώ!''. Βέβαια, χρησιμοποίησε μόνο την πρώτη ύλη. Το 1926 έγινε μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών. Το 1934, άρχισε να ασχολείται με το ελεύθερο θέατρο στους θιάσους της Μαρίκας Κοτοπούλη, της Κ.Κατερίνας, του Δ.Χορν κ.λ.π. Μάλιστα στο θίασο της Κοτοπούλη συχνά ντουμπλάριζε το ρόλο της μεγάλης πρωταγωνίστριας, εναλλάξ με τη Γεωργία Βασιλειάδου, όταν η Κοτοπούλη έλειπε σε ταξίδια στο εξωτερικό.

Κινηματογράφος

Στον κινηματογράφο, η πρώτη της εμφάνιση ήταν στη ''Λύκαινα'' το 1951, μια ταινία της Μαρίας Πλυτά. Ακολούθησαν το 1953, το ''Κυριακάτικο Ξύπνημα'' πλάι στο χρυσό ζεύγος της εποχής, Λαμπέτη-Χορν,η ''Συνοικία το Όνειρο'' του Αλέκου Αλεξανδράκη, με πρωταγωνιστή τον ίδιο και τον Μάνο Κατράκη, το ''Αχ, αυτή η γυναίκα μου'' με Βουγιουκλάκη-Παπαμιχαήλ, ''Η χαρτοπαίχτρα'' με τη Ρ.Βλαχοπούλου, το ''Παιδί της μαμάς'' ως κινηματογραφική μητέρα του Γ.Βογιατζή. Έπαιξε μόνο σε 29 ταινίες, σχετικά λίγες δηλαδή, μα όλες αξέχαστες.

Η προσωπικότητα της

Ήταν αλήθεια, ηθοποιός τεραστίων διαστάσεων. Έδινε ύλη στις λέξεις. Μεταμορφωνόταν μέσα σε δευτερόλεπτα. Θυμηθείτε τη να λέει ''Μπουρλότο!'' ή ''Εδώ μέσα γίνονται σόδομα και γόμορα!'' Επιθυμούσε όλα τα χρόνια που ήταν ενεργή ένα δικό της θέατρο. Ήταν συνεχώς σαν ετοιμοθάνατη γελωτοποιός. Την πείραζε αυτό, συχνά προσπαθούσε να το ακυρώσει. Κάποια φορά, σε μια καφετέρια, ένας σερβιτόρος σερβιροντάς την,γελούσε καθώς την έβλεπε. Εκείνη του είπε άγρια ''Τι γελάς βρε; Εδώ δεν είμαι ο ρόλος. Εδώ είμαι η κυρία Νοταρά. Είναι σαν να σε συναντήσω εγώ στην Πανεπιστημίου, να σε γνωρίσω και να σου πω ''Φέρε μου ένα νερό!'' ''. Αγρίευε συχνά η Νοταρά. Ήταν καχύποπτη και ανυπότακτη.Σίγουρα ήθελε να πλασάρει ένα ύφος διαφορετικό, απ'αυτό που κατάφερε να περάσει στο ευρύ κοινό. Ένα ύφος ατσαλάκωτο και τρυφερό. Της άρεσε η μοναξιά, ήθελε να είναι απομονωμένη. Ειδικά τα τελευταία της χρόνια. Ωστόσο όταν συναντούσε κάποιον έξω, ένα άνθρωπο άστεγο ή εγκαταλελειμμένο, η ύπαρξη της χτυπούσε συναγερμό.Πραγματικά, συγκλονιζόταν, ηλεκτριζόταν.

Και ο έρωτας;

Τι θέση είχε άραγε ο έρωτας στη ζωή της; Κάποτε στον Μεσοπόλεμο, όταν η Σαπφώ ήταν όμορφη με καταπληκτικό σώμα, την ερωτεύτηκε ένας εργοστασιάρχης από την Αλεξάνδρεια και θέλησε να την παντρευτεί. Μάλιστα, της υποσχέθηκε πως αν τον παντρευόταν θα της έχτιζε όχι ένα, άλλα τρία θέατρα. Ένας φίλος της, την ρώτησε ''Μα, Σαπφώ γιατί δεν τον παντρεύτηκες τον άνθρωπο αυτό; Να αποκτήσεις και τα θέατρα;'' Η Σαπφώ αγρίεψε. ''Γιατί δεν τον αγαπούσα βλάκα!'' Ο φίλος της, της ξαναλέει ''Έπρεπε να θυσιάσεις τα προσωπικά σου αισθήματα χάριν της τέχνης''. Η Σαπφώ άστραψε και βρόντηξε. ''Ηλίθιε!Αυτός ήταν ένας βιομήχανος, χημικός, εργοστασιάρχης, που έκανε πειράματα και είχε παραμορφωθεί!Σαν τον Φρανκενστάιν είχε καταντήσει!'' Το 1945 την ερωτεύτηκε και ένας αντάρτης. Όμως τον εκτέλεσαν. Όποτε μιλούσε για αυτό, τα μάτια της γέμιζαν δάκρυα και η φωνή της έσπαγε. Υπάρχει και ένα τελευταίο γλυκόπικρο περιστατικό. Την εποχή που γύριζαν στο Κάιρο το ''Κυριακάτικο Ξύπνημα'', ο Γιάννης Τσαρούχης την πλησσίασε σε κάποιο διάλειμμα και της είπε αναπάντεχα ''Σαπφώ, θα'θελες να παντρευτούμε και να κάνουμε μαζί ένα παιδί;'' Η Σαπφώ του απάντησε ''Άντε στο διάολο,Γιάννη'' και απομακρύνθηκε αμέσως. Πίστεψε πως επρόκειτο για πλάκα, καθώς τριγυρνούσε με μια φωτογραφική μηχανή και αποθανάτιζε τους γάμους των φελάχων, των αγροτών της Αιγύπτου, δηλαδή. Χρόνια αργότερα, στις πρόβες για τις ''Τρωάδες'', ο Τσαρούχης της είπε πάλι ξαφνικά, ''Αν είχες αποδεχτεί την πρότασή μου, που σου έκανα τότε, τώρα το παιδί μας θα ήταν εικοσί έξι ετών Σαπφώ...'' Η Νοταρά έπαθε σοκ. ''Μα, δεν κατάλαβα ότι το εννοούσες. Αλήθεια, το εννοούσες Γιάννη;'' Εκείνος απάντησε πως ναι, το εννοούσε. Η συζήτηση σταμάτησε κάπως έτσι.

Μοναξιά....

Τα χρόνια πέρασαν. Η Σαπφώ ζούσε σε ένα φτωχικό δυάρι κάτω από την Ακρόπολη. Το σπίτι ήταν γεμάτο παλιές εφημερίδες, παράξενα καπέλα και χιλιάδες παλιές τουαλέτες. Οι ντουλάπες ήταν γεμάτες. Ένα σπίτι ασφυκτικό. Το πρωί της άρεσε να πίνει μόνη της, καφέ στα καφενεία γύρω από το Κουκάκι όπου έμενε. Και αν γέρασε όμως τα χέρια της παρέμειναν πανέμορφα. Άσπρα, λιγνά, αριστοκρατικά που πήγαιναν κόντρα στο υπόλοιπο σκαρί της. Συχνά ξενυχτούσε στη κουζίνα του σπιτιού της καπνίζοντας. Τα φορέματα της, ήταν γεμάτα από καψίματα τσιγάρων. Κάποια στιγμή συνειδητοποίησε πως δεν μπορούσε να μάθει πια απ'έξω λόγια ρόλων. Τρόμαξε, εξαφανίστηκε. Αργότερα όμως, διάβασε Παπαδιαμάντη, για το Τρίτο πρόγραμμα. Το ''Έρωτας στα χιόνια'' το διάβασε με πραγματικό πόνο ψυχής. Είπε τόσο σπαρακτικά τη φράση ''είχεν αποκτήσει τέκνον και είχε αποτεκνωθεί!''

Απόψεις άλλων για αυτή

Η Έλλη Λαμπέτη, είχε πει εύστοχα για τη Σαπφώ Νοταρά στην τελευταία της εξομολόγηση στη δημοσιογράφο Φρίντα Μπιούμπι τα εξής : ''Στην Ελλάδα για να είσαι πρώτη, πρέπει να είσαι ωραία. Άμα σε δουν ωραία σε θέλουν και για ηθοποιό. Όταν μπερδεύεις όμως την ομορφιά με το ταλέντο, ούτε την ομορφιά μπορείς να εκτιμήσεις σωστά, ούτε το ταλέντο. Γιατί, μήπως η Σαπφώ Νοταρά δεν έχει πάει χαμένη στην Ελλάδα; Τι ταλέντο Θέε μου!Και τι κακιά γυναίκα! Πως να μην είσαι κακιά όταν δεν σ'αφήνουν να δουλέψεις, να καλλιεργήσεις το ταλέντο σου και σε κοροιδεύουν που είσαι άσχημη;Γιατί, πρέπει να ξέρεις, της έχουν φερθεί πολύ άσχημα της Νοταρά. Δεν βρίσκανε ρόλους να της δώσουνε. Πως να μη στραφεί εναντίον όλων και πως να μην είναι γεμάτη μίσος;Η αδιαφορία των άλλων για το ταλέντο της, την έκανε έτσι. Τι ηθοποιός αλήθεια!Πώς κοιτούσε όταν παίζαμε μαζί στη Φιλουμένα!Μου έκανε μεγάλη εντύπωση...'' Ο Κώστας Γεωργοσόπουλος σε κάποια κριτική του, προσδιόρισε το καλλιτεχνικό της στίγμα. ''Τόσο μεγάλη εξακτίνωση ταλέντου δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ξαφνικά!Πρέπει να υπάρχει υποδομή.Πρέπει να υπάρχει περιπέτεια βίου. Πρέπει να υπάρχει άσκηση.Γι'αυτό ακριβώς αυτοί οι ηθοποιοί, αυτού του είδους, έλαμψαν αμέσως στον κινηματογράφο...''

Το τέλος...

Τη Σαπφώ Νοταρά την βρήκανε νεκρή, ύστερα από δύο -και πάνω- μέρες στο διαμέρισμα της, στη πλατεία Κουμουνδούρου. Η θυρωρός καθώς και ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου που λειτουργεί στο ισόγειο και που η Σαπφώ ήταν συχνή πελάτισσα του, ανησύχησαν και έσπασαν την πόρτα αντικρίζοντας με φρίκη το άψυχο σώμα της. Ήταν το 1985. Και η ημερομήνια που έφυγε, 11 Ιουνίου. Ο Ματθαίος Μουντές, στο ''Έθνος'' έγραψε για αυτή : ''Τράβηξε το δρόμο που κι άλλοι πολλοί τραβήξανε κουβαλώντας το ασήκωτο βάρος της ερημιάς.Όχι της μοναξιάς. Της ερημιάς.Ίσως εκεί που πηγαίνει κυρτή και ταπεινωμένη δει επιτέλους να ανατέλλει και για αυτή ένα φως πιο εκλεκτικό. Εδώ κάτω έμεινε μονόχνοτη και αγκαθερή, ισοζυγιάζοντας τις επιθυμίες της για επικοινωνία με τις ασίγαστες ορμές της για ερήμωση.Η Σαπφώ ήταν ένας ερημίτης μέσα στον ορυμαγδό της Βαβυλώνας. Έτσι που έφυγε είναι σαν να ήθελε να σφραγίσει με τον θάνατό της μια μοίρα που διάλεξε να τη ζήσει. Την ερημιά. Η Νοταρά καλλιέργησε με πείσμα την ερημιά της σαν ένα φυτό εσωτερικού χώρου με ημίφως, άνυδρα και με μια σπαραχτική καρτερία.'' Έφυγε μόνη, αβοήθητη στο διαμερισματάκι της. Το ενοίκιο το πλήρωνε κάποιος νεαρός, από χρόνια θαυμαστής της. Πέθανε μα η τηλεόραση συνέχισε αδιάφορα να παίζει..

(Από το ''Κυριακάτικο Ξύπνημα'' με το Δημήτρη Χορν)

Καλή αρχή!

Καλησπέρα σας. (:
Ένα νέο blog ξεκινά και ως γνωστόν, κάθε αρχή και δύσκολη.
Εδώ, θα γραφτούν πολλά για θέατρο, κινηματογράφο, μουσική, ποίηση, καθώς και για ανθρώπους που άνηκαν/ανήκουν στους χώρους αυτούς.
Θα ταξιδέψω πρώτα απ'όλους εμένα την ίδια, αλλά κατά επέκταση θα επιθυμούσα να ταξιδέψω και εσάς, τους αναγνώστες αυτού του ιστότοπου , σε παλιότερες εποχές, τότε που οι άνθρωποι ήταν σαφώς πιο ηθικοί, μορφωμένοι, άνθρωποι με τη σημασία της λέξης και οι καταστάσεις ήταν αθώες και σίγουρα πιο φτωχικές μα πιο όμορφες.
Δεν θέλω να σας κουράζω, θα τα δείτε όλα στην πορεία.
Καλή μας αρχή.